Expertbijeenkomst mobiliteit = energie

Op 10 oktober kwamen we met een exclusief gezelschap van voorlopers in mobiliteit en energie bij elkaar op initiatief van Transform en het Missieteam D+ van het missiegedreven innovatiebeleid van het Ministerie van Infrastructuur & Waterstaat, Rijkswaterstaat. De bijeenkomst was een inhoudelijke kick off van de samenwerking met als kernvraag:

“Hoe kan duurzame mobiliteit een katalysator zijn voor de ontwikkeling van decentrale energienetwerken?

Achtergrond
Transform en het missieteam zijn na een aantal verdiepende bijeenkomsten tot de conclusie gekomen dat mobiliteit te weinig als kans gezien wordt voor de energietransitie. We zijn ervan overtuigd dat duurzame mobiliteit ook vaak een versneller kan zijn, mits gecombineerd met andere vraagstukken. Daarom nodigen we voorlopers uit de energietransitie én voorlopers uit de wereld van mobiliteit uit om samen dit perspectief concreet te maken.

De samenwerking begint met het stellen van het kader. In deze bijeenkomst willen we het kader stellen voor de samenwerking gekoppeld aan de kernvraag. Wat zijn de inhoudelijke vragen waar we ons op willen richten? Wat staat ons te doen? Welke mensen willen we uitnodigen? De aanwezigen bestaan uit een combinatie van mensen uit de praktijk en beleid zoals TKI Urban Energy, VDL, ministerie I&W, ministerie EZK, WattHub, NPRES, ElaadNL, Tennet en TNO.  

Stap 1: Drempels verzamelen
We beginnen met de beren op de weg en stellen ons de vraag: Waarom gaat kan mobiliteit helemaal geen katalysator zijn? Waarom gaat het niet lukken? Een beproefde methode om de belangrijkste drempels in kaart te brengen. De lijst vulde zich snel. Na een prioritering kwamen onderstaande drempels als de belangrijkste twee boven tafel:

• Hoe kunnen we apparaten lokaal laten communiceren met elkaar?
• Hoe kunnen we eigenaarschap voor nieuwe kansen organiseren?

Andere genoemde drempels:

• Hoe kunnen we hokjes doorbreken?
• Hoe kunnen we bestaande assets beter benutten
• Hoe kunnen we experimenteren mogelijk maken met juridische ruimte?
• Hoe kunnen we opgeslagen elektriciteit multi inzetbaar maken?
• Hoe kunnen we piekbelasting reduceren?
• Hoe kunnen we de juiste grondstoffen veilig stellen?
• Hoe kunnen we de politiek mee krijgen?

Stap 2: Inspirerende voorbeelden
Met de drempels ‘uit het hoofd’ was het tijd om elkaar te inspireren. Een uur lang hebben de deelnemers voorbeelden besproken die volgens hen helpen bij het ontwikkelen van perspectief op de hoofdvraag.

Inhoudelijke voorbeelden die genoemd zijn die nu al kunnen:

• Seizoensopslag is een belangrijk onderdeel van de puzzel. Juist in de winter is duurzame energie schaars;
• Benutting van niet gebruikte transportcapaciteit van Tram- en Spoortracés;
• Bedrijven aansluiten op energieopslag in zout;
• Veel meer gebruik maken van gelijkspanning;
• Stopcontacten op land zoals bij windparken op zee;
• Bidirectioneel laden met deelauto's;
• Ontwikkelen van decentrale infrastructuur;
• Meer dynamische contracten om met prijsprikkel gedrag te beïnvloeden;
• Tech transfer: energie kan veel van de open standaarden uit de auto-industrie gebruiken;
• Sportaccommodatie van de toekomst: kunnen hubs worden omdat ze allemaal verduurzaamd moeten worden, mobiliteit en energie nodig hebben én al verenigd zijn;
• Deelsystemen zijn geschikt om mee samen te werken omdat mensen en technologie daar al verenigd zijn;
• VVE's kunnen een energie collectief vormen omdat ze al verenigd zijn;
• WattHub: coöperatieve energie, gekoppeld aan elektrisch laden zwaar materieel. Resultaat: congestie voorkomen, doorbouwen aan een dijk ondanks stikstofbeperkingen. Klopt qua duurzaamheid en businessmodellen sluiten aan.
• De locatie van laadpleinen koppelen aan congestiegebieden;
• Delen van parkeerruimte bij bedrijventerreinen en gebruik opslag en laden auto's;

Genoemde inspiratie voor het proces

• Stap voor stap innoveren, niet alles in één keer willen oplossen;
• DOEN DOEN DOEN, je ziet pas wat er nodig is als je ermee aan de slag gaat;
• In beleidsvisie coöperatief denken en bidirectioneel laden meenemen en stimuleren;
• Meer livinglabs waar we samen stappen zetten.

Stap 3: Wat staat ons te doen?
Nu we de drempels in beeld hebben en we elkaar geïnspireerd hebben gaan de deelnemers individueel aan de slag met de kernvraag van de bijeenkomst: “Hoe kan duurzame mobiliteit een katalysator zijn voor de ontwikkeling van decentrale energienetwerken?"

Deelvragen: 

• Met welke vragen moeten we met de voorlopers aan de bak?
• Wat moeten we gaan doen?
• Waar ligt de opgave waar we oplossingen voor moeten verzinnen?

Na tien minuten individueel werken delen we de gedachten met elkaar en clusteren we de gemeenschappelijke inzichten.

Visie van de groep: Laat zien dat het kan en leer in de praktijk wat er nodig is
In de groep is een enorme motivatie om te laten zien dat duurzame mobiliteit een katalysator voor de energietransitie is én dat het kan. Men wil vooral doen en er niet te veel over praten. Voorbeelden ontwikkelen die kopieerbaar zijn, waarbij we de congestieproblematiek als drijfveer inzetten. Acties die men ziet:

1. Narratief ontwikkelen
   Taal is essentieel. Mensen begrijpen elkaar vaak niet en zien de potentie nog niet van het combineren van mobiliteit en energie. Daarom is een narratief nodig met als boodschap: mobiliteit = energie.
2. Potentiële projecten om op te pakken volgens aanwezigen
   - DC netwerk realiseren op een bedrijventerrein in combinatie met een laadinfrastructuur
   - Collectieve laadplekken bouwen
   - Maak knooppunt Deil tot waterstof en DC hub van Europese mobiliteit
   - Combineer kortstondige en langdurige opslag op een plek met opwek en congestieproblematiek
   - Gebruik maken van voorbeelden waar de prijsprikkel op een goede manier wordt ingezet. Dat wil zeggen gericht op gebruik op het moment dat er lokaal energie is.
3. Contractvormen en regelgeving mee laten lopen
   Uit de praktijkvoorbeelden komen drempels naar voren op het gebied van regelgeving en contractvormen. De aanpassing van deze regelgeving zou mee moeten lopen met wat er nu in de praktijk geleerd wordt.

Conclusies en vervolgstappen
Het missieteam D+ en Transform zijn in overleg over de conclusies en de vervolgstappen.

Na een eerste overleg trekken we de volgende conclusies:

• We zijn gewend om bestaande systemen te optimaliseren, maar vinden het lastig om te denken en doen vanuit een nieuw systeem. 
  Het begint bij het ontwikkelen van een gemeenschappelijke taal en het schetsen van een nieuw narratief voor mobiliteit = energie. Waar zitten de gemeenschappelijke belangen en problemen. Problemen/knelpunten en oplossingen/inspiratie kwamen niet overeen in de sessie.
• Daarbij steeds in beeld brengen “hoe doen we het nu?” en “hoe gaat het eruit zien” en welke tendensen versterken het narratief of zwakken het juist af.
• Goede voorbeelden helpen bij het laden van het narratief.
• Uit de sessie kwamen ook kansrijke ontwikkelgebieden op:
  - Overbruggen van de seizoensinvloeden bij gecombineerd woningbouw en mobiliteit
  - DC-netwerken op bedrijventerreinen voor hogere efficiency
  - Beter benutten bestaande assets.
  - Opzetten deelsystemen, zowel je energie-aansluiting als je voertuigen.
  - Uitwisseling van opwek vs gebuik in mobiliteit
• Het is veelal geen technisch vraagstuk, maar institutionele en sociale barrières die moeten worden overwonnen.

Vervolgstappen

Op basis van de input van de deelnemers gaan Transform en Missieteam D+ aan de slag om vervolgacties voor komend jaar op een rij te zetten. We zijn al gestart met het uitwerken van het narratief met als boodschap: mobiliteit = energie.