Verslag bijeenkomst 'waarde van zon na de salderingsregeling'

Jarenlang is zon op dak bij huishoudens gestimuleerd door de salderingsregeling. Deze gaat verdwijnen. Om de klimaatdoelstellingen te halen blijft het echter belangrijk dat zon op dak waardevol blijft voor consumenten. Tegelijk moeten we rekening houden met het elektriciteitssysteem, want de impact van zon is groot.

Daarom organiseerde Transform, Flexiblepower Alliance Network (FAN), Holland Solar (HS) en de Nederlandse Vereniging van Duurzame Energie (NVDE) op 12 juni 2025 een verdiepingsbijeenkomst met als centrale vraag:

“Hoe zorgen we ervoor dat de waarde van zon blijft renderen, ook na de salderingsregeling.”

De hoofdvraag past goed als vervolg op de drie daagse deepdive decentraal die Transform begin 2025 organiseerde waarin we samen tot de conclusie kwamen dat het van belang is om decentrale oplossingen financieel te waarderen en zo te laten renderen voor burgers en ondernemers.

Opzet bijeenkomst

De hoofdvraag valt uiteen in een aantal deelvragen: Welke proposities zijn kansrijk voor consumenten? Welke kansen liggen er in de lokaliteit als mensen samen gaan werken? Waar liggen de kansen en bedreigingen vanuit het technische systeem voor de meter? Hoe kan de overheid die proposities stimuleren? Welke belemmeringen zitten in de weg?

Deelnemers

Vertegenwoordigers uit verschillende relevante perspectieven waren aanwezig, denk aan leveranciers, de overheid, technische bedrijven, netbeheerders en vertegenwoordigers van consumenten. De aanwezigen bevestigden dat we zonne-energie hard nodig hebben in het totale systeem en zien het belang dat het opwekken van zonne-energie rendabel blijft, of het nu om bestaande PV installaties gaat of om nieuwe investeringen. Alle deelnemers gaven aan betrokken te willen zijn bij vervolgstappen.

Focus op particuliere huishoudens

Omdat de vraag die we geformuleerd hebben breed is en we graag willen verdiepen richten we ons in de bijeenkomst op particuliere huishoudens die eigenaar zijn van hun panelen. De oplossingen liggen in de richting van flexibiliteit en het verhogen van ‘zelfconsumptie’. Denk aan het verschuiven van gebruik in de tijd door buffering achter de meter via verschillende dragers van energie of door gedrag aan te passen. Daarnaast kunnen oplossingen liggen in de directe omgeving, bijvoorbeeld door energie te delen in de buurt of gezamenlijk te bufferen. Of door oplossingen voor de meter, aan de kant van de netbeheerder.

Tweezijdige proposities: consumenten waarde combineren met systeemwaarde

Daarbij kijken we ook naar wat systemisch wenselijk is. Dus lokaal geld verdienen op de onbalansmarkt waarmee je het net omver trekt is niet de richting die we op willen. Daarmee gaat het dus om tweezijdige proposities. Dat wil zeggen proposities die enerzijds in het belang van de consument zijn maar die ook waardevol zijn voor het systeem.

We zoeken in de bijeenkomst naar consumenten-proposities die kansrijk zijn en haalbaar zijn, maar die ook energetisch en systemisch logisch zijn. Wenselijke & haalbaar dus. Dat betekent wel dat we verder kijken dan bestaand beleid. Het is onvermijdelijk dat we tot ideeën komen die beleidswijzigingen tot gevolg hebben.

Opbrengsten bijeenkomst

Er zijn vier groepen aan de slag gegaan met de hoofdvraag. De eerste twee groepen keken naar het gebied ‘achter de meter’. De laatste twee naar collectieve oplossingen.

Groep 1 en 2: Achter de meter

Twee groepen hebben eerst individueel gewerkt aan het vraagstuk. De eerste groep met focus op oplossingen met consumetenwaarde en de tweede hebben gekeken vanuit de voorwaarden van het systeem. Vervolgens hebben ze de oplossingen en voorwaarden met elkaar vergeleken en overkoepelende thema’s gedestilleerd. De belangrijkste gedeelde thema’s zijn geplot op de toegevoegde waarde voor consumenten en het systeem.

Oplossingen en voorwaarden met hoge consumentenwaarde maar niet per se systeemwaarde:

• Inzicht door consumenten in waarde/ rentabiliteit, verbruik, opwek en handelingsperspectief
• Goede aansturing over assets van fabrikanten

Oplossingen met hoge consumentenwaarde én hoge systeemwaarde:

• Gecertificeerde veiligheid en betrouwbaarheid van producten en diensten
• Stimuleren opslag dmv variabele tarieven en congestiemanagement
• Eigen opwek kunnen leveren of gebruiken aan een openbare laadpaal voor de deur maar niet met eigen huis verbonden
• Sectorbrede voorlichting aan consumenten over wat & hoe
• Normering van interoperabiliteit en communicatie over de standaarden zodat ze ook worden toegepast
• Stimulering van flex dmv andere financiele prikkels (afschaffen dubbele energiebelasting, tarieven, subsidie) en het inverse: stoppen met geven verkeerde prikkels

Energy-as-a-service kan verschillende waarde hebben voor zowel consumenten als het systeem afhankelijk van hoe het wordt toegepast.

Groep 3 en 4: Wijkniveau

De groep heeft dit ruw gestructureerd in enerzijds oplossingen met systeemwaarde én consumentenwaarde, en anderzijds faciliterende acties.

Oplossingen met systeem- en consumentenwaarde:

• Beloon collectief eigenverbruik in de wijk door hier geen of een verlaagd EB-tarief op te heffen. De BTW hierop gaat dan vanzelf ook naar beneden.
• Hef de dubbele Energiebelasting op netstroom die eerst in een batterij wordt opgeslagen op. Creëer een manier waarop netbeheerders bestraffen dan wel belonen wanneer op wijkniveau het net wordt belast dan wel ontlast. Dat mechanisme moet tijd- en plaatsgebonden zijn.
• Zorg dat hierdoor ook een markt ontstaat voor Congestion Service Providers (CSP’s), die acties van individuele huishoudens kunnen aggregeren. Doe dit samen met de balansverantwoordelijke partijen.

Faciliterende acties:

• Vergroot de flexibiliteit op trafoniveau, bijvoorbeeld door bundelen van opwek. Of door actief monitoren van trafo’s waardoor tijdelijk overbelasten ook mogelijk wordt.
• Verzamel de ervaringen van energiecoöperaties rond energiedelen binnen een energiegemeenschap en draag deze uit.
• Verzamel breed alle cases rond collectief zelfverbruik in de wijk. Interessant is vooral
  Hoe is de case georganiseerd? Hoe lopen de financiële stromen, hoe is het verdienmodel, ook van huishoudens? Hoe is de informatie-uitwisseling? Hoe sterk opschaalbaar is de case?
• Werk aan een breder gedeeld publiek gevoel van ‘Ons Net’ in de wijk. Coöperaties kunnen daar een rol in spelen.
• Ontwikkel één of meer open standaarden voor communicatie tussen assets, inclusief HEMS. Maar het gebruik van deze standaarden voorwaarde in de ISDE.
• Verbeter de samenwerking tussen leveranciers en netbeheerders. Zorg voor onderling vertrouwen, en ontzorg de consument met enerzijds heldere incentives, anderzijds stuurbare assets die hier min of meer vanzelf op reageren.

Opvallende punten

Een aantal concrete onderwerpen springen eruit voor de organisatoren, hieronder een overzicht

• Batterijen van EV’s inzetten, achter én voor de meter (want alles is er al, er lijkt flink potentieel te liggen, heeft ook andere voordelen en er wordt nog maar bescheiden aan gewerkt).
• Informatievoorziening: hoe hoog is mijn eigen verbruik nu, kan ik iets verdienen door mijn verbruik te schuiven?
• Het belonen van gedragsverandering die inspeelt op de elektriciteitsmarkt én op het vermijden van congestiemomenten.
• Het op wijkniveau belonen van gedragsverandering die vraag en aanbod binnen het netvlak zoveel mogelijk in balans houdt. Kansrijk maar ook ingewikkeld. Rol voor CSP’s.
• “Als de Belastingdienst ergens iets voor moet wijzigen in zijn systemen, gaat het voorlopig niet vliegen.”
• Communicatie dat het lokale net ook een beetje van jezelf is, helpt. Dit in aanvulling op financiële prikkels.
• Maak het mogelijk dat je je eigen auto op een publieke laadplek oplaadt met je eigen stroom.
• Concrete propositie voor een buurtbatterij (een staande of eentje op tientallen wielen)
• “Tien keer je wasmachine op een goed moment aanzetten en je verdient 4 uur gratis rijden in een elektrische deelauto.”
• Verzamel cases van collectief zelfverbruik in de wijk. Leren en uitdragen.

Vervolgstappen

De organiserende partijen zien de volgende opvolgacties voor zich:

1. EV’s als optie om het rendement van zonnepanelen te verbeteren
2. Vervolggesprek netprikkels
3. Meer inzicht krijgen in welke oplossingen in welke wijken werken
4. Communicatie: Hoe kunnen we huishoudens nu al betrekken?

Gedetailleerde output per groep

Omdat er veel interessante input geleverd is in de deelsessies hebben we hieronder een overzicht van de besproken punten per deelsessie.

Groep 1: De propositie voor oplossingen achter de meter

De discussie in deze werkgroep focuste zich op het belang van een aantal voorwaarden voor succes voor technische oplossingen waaronder betrouwbare meting en inzicht van opwek en verbruik achter de meter; simpele en goede aansturingsmethoden; en zekerheid voor en ontzorging van huishoudens. Daarnaast kwam Energy as a Service naar voren als mogelijke oplossing. Kansen die genoemd werden:

• Tapwater en e-laden
• Generieke (after)market oplossingen
• Meer PVT
• Heel Nederland een eerlijke prijs
• EMS tegen lage kosten
• Laagdrempelig energie kunnen delen zonder daar als consument veel naar te hoeven omkijken
• Curtailment: uitschakelen opwek tegen vergoeding
• Verplaatsen van productie met buffers waaronder minder congestie. Dit vereist dynamische prijzen
• Energy-as-a-service:
  5-10 typische woningen uitwerken waaronder rijtjeshuis, 2 onder 1 kap, appartement
  Financiële kengetallen middels typische verbruikspatronen en mogelijke configuraties
• Collectief aansturen van individuele oplossingen voor het collectieve belang
• Flexlabel (analoog aan energielabel) + certificering: lock-in preventie
• Subsidie (verhogen) zelfconsumptie (tapwater, batterij)

Voorwaarden:

• Betrouwbare en robuuste metingen als voorwaarde voor inzicht in opwek, zelfconsumptie, verbruik en specifieke apparaten door meetapparatuur
• Tarieven energiebelasting differentiëren (dal/ piek)
• Dynamische prijzen als voorwaarde voor verplaatsen van productie
• Apparaten die goed aanstuurbaar zijn dmv (een) standaard protocol(len)
• Normering veiligheid (fysiek en digitaal)
• Zekerheid over betrouwbare aanbieder/ installateur

Belemmeringen:

Mogelijke tweedeling tussen daken met (30%) en zonder (70%) zon

Groep 2: De voorwaarden voor oplossingen achter de meter

De discussie in deze groep leidde tot drie belangrijke punten die voorwaarde zijn voor oplossingen achter de meter, namelijk beter inzicht voor huishoudens in de daadwerkelijke kosten, baten en oplossingen door bv apps en tools; het stimuleren van lokale opslag waaronder EV, batterijen en specifiek de openbare laadpaal met de eigen zonnestroom; voorwaarden voor andere vormen van flex zoals warmte-opslag en balkonpanelen; systeemprikkels zoals variabele tarieven en congestiemanagement op laagspanning en andere manieren om de financiering van flexibele assets mogelijk te maken; en interoperabiliteit als voorwaarde.

Kansen die genoemd werden:

• Warmte-opslag
• Inzetten EV als thuisbatterij (standaardisatie / vergoeding noodzakelijk)
• Subsidie op thuisbatterij
• Laagspanningscongestiemanagement
• App om inzicht te bieden in terugverdienmogelijkheden voor huishoudens, welke apparaten bieden welke potentie voor flex
• Tools voor slimme sturing
• Verbinden eigen opwek met openbare laadpaal dmv andere aanbesteding laadpalen (infra is daarbij complex)
• Veranderen communicatie, oa niet meer praten over terugverdientijd maar rendement of ROI
• Netbeheerder mag naar 4KW terugschakelen bij congestie. Geen vergoeding. Naar Duits voorbeeld.

Voorwaarden:

• Begrip bij huishoudens van feitelijke kosten/ baten en opties
• Meer delen data door EDSN
• Verplichte standaard voor interoperabiliteit + begrip bij consumenten over hoe apparaten aan elkaar te koppelen en optimaal te sturen
• Stabiel overheidsbeleid
• Meer dynamische (time of use) tarieven + begrip van wat dit betekent voor huishoudens

Belemmeringen:

• Dubbele energiebelasting thuisbatterijen
• Weinig incentive om stroom langer vast te houden onder dak: oplossen door voordeel/ subsidie op combi paneel + flex (batterij/ warmte)
• Geen vergoeding op congestiediensten maar wel op andere markten
• Ontoegankelijke 5-15min data voor simulaten en laten zien business case aan consumenten
• Onduidelijke regels over balkonpanelen en plug&play systemen
• Ontbreken financiële incentives un energie/ net om gedrag aan te passen aan opwek -> dynamische(re) tarieven voor energie en netgebruik
• Investeringskosten flex voor huishoudens

Groep 3: De propositie voor oplossingen op wijkniveau

De discussie in deze werkgroep ging vooral over de kansen en belemmeringen om op wijkniveau te worden dat vraag en aanbod van elektriciteit beter op elkaar komen te liggen. Dat kan door afname van elektriciteit ‘naar voren’ te schuiven in de dag, of door aanbod middels opslag naar achteren. Naast de grotere waarde van zon-PV in zo’n geval leidt dat ook tot minder belasting van hoger gelegen netdelen en dus lagere kosten voor netverzwaring.

Kansen die genoemd werden:

• Binnen een energiegemeenschap opwek en vraag bundelen zorgt voor meer impact
• Vehicle-to-grid vanuit een laadplein heeft meteen flink massa
• Batterijen, elektrische en niet-elektrische
• Door de combinatie van HEMS, stuurbare assets en een flexmarkt op laagspanning krijgt zonne-energie meer waarde. Een HEMS zal bijvoorbeeld eerst het verbruik achter de meter bedienen en dan een bijdrage leveren aan flex onder de trafo
• Flex-oplossing maken ook netbewuste nieuwbouw mogelijk waar congestie speelt

Voorwaarden:

• Goede samenwerking netbeheerders – marktpartijen
• Op ‘trafoniveau’ moet er goede informatie beschikbaar zijn over vraag, aanbod en netcapaciteit, bijvoorbeeld door de slimme meters uit te lezen. Op basis daarvan moet er handelingsperspectief zijn voor bewoners, VvE’s, energiegemeenschappen. De bijbehorende beloning voor netbewust gebruik en meer inpassing van duurzame opwek kan van netbeheerder of gemeente komen. En de prikkel moet voldoende zijn om zoveel gedragsverandering uit te lokken dat fysieke oplossingen minder nodig zijn: enige massa is ook nodig.
• Modellen voor aggregatie en toegang tot de lokale (flex)markt
• Goed prognoses voor vraag en aanbod op lokaal niveau
• Eigen verbruik zoals we dat al wel achter de meter kennen zou ook ‘collectief’ op wijkniveau moeten kunnen.
• Voldoende ontzorging en (investerings)zekerheid voor de klant, bijvoorbeeld met transparante proposities
• Denk decentraal in plaats van centraal

Belemmeringen

• Veel assets zijn nog niet stuurbaar; ook protocollen voor EMS-communicatie ontbreken nog
• Er wordt veel naar technieken gekeken maar minder naar de kleinverbruiker zelf
• De dubbele energiebelasting op elektriciteit die tijdelijk in een batterij wordt opgeslagen
• Het Time-of-Use-tarief voor kleinverbruikers zoals nu ontworpen sluit onvoldoende aan op de lokale situatie. Er zou ook onderscheid moeten zijn tussen de spanningsniveaus, en een incentive op het verkorten van de transportafstanden c.q. het zoveel mogelijk matchen van vraag en aanbod per spanningsniveau

Groep 4: de voorwaarden voor oplossingen op wijkniveau

De discussie in deze groep richtte zich vooral op drie elementen: het mogelijk maken van een verdienmodel voor oplossingen op wijkniveau en de benodigde onderliggende techniek. Daarnaast kwam er nog een aantal andere wensen c.q. suggesties aan de orde.

Op het verdienmodel:

• Energiedelen binnen een energiegemeenschap kan zon-PV rendabeler maken. Er ontstaat dan collectief zelfverbruik. Hiervoor zijn de eerste modellen nu in ontwikkeling.
• Hiervoor is het waarschijnlijk nodig dat op dit collectief zelfverbruik ook geen of minder Energiebelasting (en BTW daarover) wordt geheven. Probleem daarbij is dat Energiebelasting momenteel per WOZ-object wordt geheven.
• Daarnaast is er een prikkel nodig vanuit de nettarieven om minder te gebruiken op momenten met afnamecongestie; die moeten bovendien een specifieke, tijdsgebonden component op wijkniveau hebben. Er bestaan al wel groeps-TO’s voor bedrijventerreinen maar nog niet voor de residentiële sector.
• Concreet speelt dit al bij de business case voor een buurtbatterij.
• Overigens: bij collectieve actie gaat het niet alleen om de financiële waarde maar ook om andere maatschappelijke waarden
• Overigens: vanuit de markt is weinig te verwachten aan locatiespecifieke prikkels: Nederland blijft voorlopig één biedzone.

Technisch/faciliterend:

• HEMS en WEMS (wijk-energiemanagementsystemen) moeten met elkaar kunnen communiceren. Dat vereist standaard-comunicatieprotocollen.
• Deze systemen moeten ook werken bij stroomuitval: alleen dan kunnen ze ook helpen een net(vlak) weer op te starten.
• Sommige communicatie kan simpelweg via het voltage in het net: zakt die, dan is er afnamecongestie, stijgt die, dan is er invoedingscongestie. Overigens verschillen die effecten wel per aansluiting, afhankelijk van de afstand tot de trafo.
• We moeten ook snel werk maken van betere bemetering van trafohuisjes zodat we überhaupt beter zien waar congestie speelt en wanneer.
• We moeten ook nog een vorm vinden voor het juridisch eigendom van een buurtbatterij.
• Vergunningverlening is een issue bij buurtbatterijen.
• Daarnaast moeten we uitdokteren hoe ‘handel’ via een buurtbatterij zich verhoudt tot de leveringscontracten die huishoudens houden.
• Maak het mogelijk om met je eigen zonnestroom je auto op te laden bij een publieke laadpaal in de straat.

Overig:

• Bedenk dat Nederland ook 2,5 miljoen laaggeletterden heeft. Hou het simpel!
• Bedenk dat 100 deelauto’s in een wijk met V2G een heel aardige buurtbatterij vormen. Zeker wanneer ze als deelauto’s op een laadplein staan.
• Conversie naar warmte en opslag daarvan, individueel want wel collectief, is ook een relevante route.